18 Phong tục truyền thống trong dịp Tết ở Việt Nam

Tết Nguyên Đán là lễ hội truyền thống quan trọng nhất của Việt Nam, đánh dấu năm mới với nhiều phong tục đa dạng. Người dân thực hiện các nghi lễ cầu mong an lành, thịnh vượng. Đây là dịp sum họp gia đình, bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên và chúc phúc lẫn nhau. Tết mang lại hy vọng và động lực hướng tới một năm mới may mắn, thành công. Bài viết sau đây tổng hợp 18 phong tục trong ngày Tết cố truyền Việt Nam.

Chuẩn bị đón tết

Đoàn tụ và quây quần bên gia đình

Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu năm là dịp để đoàn tụ các thành viên trong gia đình, mở rộng mối quan hệ xã hội. Đây là thời điểm để thể hiện tình cảm gia đình, tình thầy trò, tình bạn, và tình yêu.

Theo phong tục Tết cổ truyền, các gia đình thắp hương mời ông bà, tổ tiên, người thân đã mất về dùng cơm và vui Tết cùng gia đình từ đêm giao thừa đến hết 3 ngày Tết chính.

Dựng cây nêu ngày Tết

Dựng cây nêu là một phong tục truyền thống để xua đuổi tà ma và những điều không may mắn. Cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp và hạ xuống vào ngày mùng 7 Tết. Cây nêu làm từ cây tre cao khoảng 5-6m, được treo các vật phẩm như vàng mã, bùa trừ tà, tấm vải điều, và cá chép giấy.

Cúng ông Công, ông Táo

Ngày 23 tháng Chạp âm lịch, các gia đình Việt Nam dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ, mua cá vàng để cúng tiễn ông Công, ông Táo về trời báo cáo với Ngọc Hoàng mọi việc trong nhà của gia chủ.

Thăm mộ tổ tiên

Con cháu trong gia đình sẽ cùng nhau đi thăm viếng, làm sạch đẹp nơi an nghỉ của ông bà tổ tiên và người thân đã mất. Đây là phong tục thể hiện đạo hiếu và lòng kính trọng đối với đấng sinh thành và các bậc tổ tiên.

Lau dọn nhà cửa

Vào những ngày cuối năm, các gia đình dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa, đồ vật sạch sẽ để sắp xếp lại những điều chưa ổn thỏa, xóa bỏ những điều không tốt của năm cũ và chuẩn bị đón năm mới với nhiều tài lộc và may mắn.

Chơi hoa dịp Tết

Hoa đào miền Bắc, hoa mai miền Nam và cây quất tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc, và thịnh vượng. Ngoài ra, còn có nhiều loại hoa khác như hoa lan, hoa ly, hoa cúc, hoa thủy tiên… được người dân ưa thích mua về trang trí trong nhà để chào đón năm mới.

Làm mứt Tết

Làm mứt là phong tục không thể thiếu trong dịp Tết. Có nhiều loại mứt như mứt dừa, mứt me, mứt vỏ bưởi… Các loại mứt không chỉ ngon mà còn bắt mắt, mang lại không khí Tết đến, xuân về.

Bày mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả là phong tục quan trọng trong Tết Nguyên đán Việt Nam, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và ước mong năm mới tốt lành. Gồm năm loại trái cây mang ý nghĩa riêng, cách bày trí mâm ngũ quả khác nhau theo từng vùng miền. Tuy vậy, nó vẫn là biểu tượng cho sự sum vầy và mong ước năm mới tốt đẹp của người Việt.

Gói bánh chưng

Bánh chưng là một món ăn truyền thống có nguồn gốc từ thời đại Hùng Vương và đã trở thành một phần không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán của người Việt Nam.

Thông thường, vào những ngày cuối cùng của tháng âm lịch, khoảng ngày 27, 28 hoặc 29 Tết, gia đình và hàng xóm xúm vào gói bánh chưng.

Biểu tượng bánh chưng là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần bảo tồn những giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Chuẩn bị cho Giao thừa

Cúng tất niên

Các gia đình Việt Nam thường làm mâm cơm cúng tất niên vào chiều 30 Tết để mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình, đồng thời để kết thúc một năm cũ và chuẩn bị đón chào năm mới.

Lễ cúng này không thể thiếu trong các phong tục ngày Tết cổ truyền, mang ý nghĩa tôn kính ông bà tổ tiên và cầu mong một năm mới bình an, may mắn.

Xem chi tiết Các lễ cúng ngày Tết Nguyên Đán cần nhớ!

Đón giao thừa

Giao thừa là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, thời khắc quan trọng khi đất trời giao hòa. Lễ cúng giao thừa, còn được gọi là lễ trừ tịch, diễn ra vào phút cuối cùng của năm cũ với ý nghĩa xua tan những điều xấu của năm cũ để đón nhận những điều tốt đẹp trong năm mới. Cúng giao thừa thường được thực hiện ở ngoài trời, với mâm cỗ và các nghi lễ trang trọng.

Tục xông đất 

Xông đất là người bước chân đầu tiên vào nhà sau lễ giao thừa, một phong tục truyền thống quan trọng của Tết Nguyên Đán. Người Việt Nam tin rằng người xông đất mang đến may mắn và thuận lợi cho gia đình trong cả năm mới.

Người được chọn xông đất thường là người có tính vui vẻ, linh hoạt, đức độ và thành công, với hy vọng mang lại sự tốt lành cho gia chủ. Người xông đất thường chỉ đến thăm và chúc Tết khoảng 5-10 phút, tạo không khí vui tươi, ấm áp ngay từ những giây phút đầu tiên của năm mới.

Hoạt động những ngày tết

Tục xuất hành và Hái lộc đầu năm 

Xuất hành là lần ra khỏi nhà đầu tiên trong năm mới, thường được thực hiện vào ngày tốt đầu tiên của năm mới để tìm may mắn cho bản thân và gia đình.

Trước khi tiến hành xuất hành, cá nhân cần thực hiện quy trình lựa chọn ngày hoàng đạo, giờ hoàng đạo và các phương hướng thuận lợi. Việc này được thực hiện nhằm mục đích gia tăng khả năng gặp gỡ các vị thần linh tốt lành như quý thần, tài thần và hỷ thần.

Ở miền Bắc, xuất hành đầu tiên thường là đến chùa hoặc đền. Sau khi cúng lễ, mọi người thường xin hoặc bẻ một cành lộc mang về nhà để lấy may, đó là tục hái lộc. Ở miền Trung và miền Nam, không có tục hái lộc đầu năm.

Khai bút đầu năm

Phong tục khai bút đầu xuân, còn được gọi là khai nghề, là một truyền thống văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam. Theo quan niệm truyền thống, việc khởi đầu thuận lợi trong những ngày đầu năm mới được xem là điềm báo cho một năm thành công và hanh thông.

Vì thế, người kinh doanh, học sinh thường thực hiện nghi thức khai bút hay xin chữ dịp đầu năm. Học sinh bắt đầu năm học với những nét chữ đầu tiên, người nông dân bắt tay vào việc cày cấy, và doanh nhân mở cửa hàng để rước may mắn vào nhà.

Xin chữ dịp đầu xuân

Vào dịp đầu năm mới, người dân thường tìm đến các nhà thư pháp hoặc các địa điểm văn hóa để xin những câu chữ mang ý nghĩa cát tường. Việc xin chữ đầu xuân không chỉ là một hoạt động mang tính lưu giữ nghệ thuật truyền thống, thể hiện niềm tin và hy vọng của người dân vào một năm mới tốt đẹp.

Mỗi cá nhân có thể lựa chọn những dòng chữ khác nhau, tùy thuộc vào nguyện vọng và mong ước cá nhân, nhưng đều hướng đến những giá trị tích cực như sự hòa thuận trong gia đình, sức khỏe dồi dào, tài lộc dư dả và những điều may mắn.

Tục Chúc Tết

Sáng mùng 1 Tết, còn gọi là ngày Chính Đán, mọi người tụ tập đông đủ để chúc thọ ông bà, cha mẹ và các bậc cao niên.

Trong 3 ngày Tết, mọi người tổ chức thăm viếng họ hàng để gắn kết tình cảm gia đình. Lời chúc Tết thường là sức khỏe, phát tài phát lộc, gặp nhiều may mắn, và mọi ước muốn đều thành công.

Ngoài ra, ngày Tết còn là dịp để thăm hỏi hàng xóm, bạn bè, và những người thân thiết, chúc họ một năm mới an khang và tạo sự gần gũi, thân thiết hơn.

Tục mừng tuổi 

Người lớn thường mừng tuổi bằng tiền cho các em nhỏ vào ngày Tết. Tiền được để trong phong bao lì xì màu đỏ, vì màu đỏ được cho là sẽ xua đuổi ma quỷ và mang may mắn đến cho người nhận.

Ngày xưa, tiền mừng tuổi thường là số lẻ, ngụ ý tiền này sẽ sinh sôi nảy nở thêm nhiều. Ngày nay, tục mừng tuổi vẫn được giữ gìn và trở thành một phần không thể thiếu trong Tết cổ truyền của người Việt Nam.

Tục hóa vàng và ngày khai hạ 

Tục hóa vàng 

Ngày mùng 4 Tết, mọi người thường làm lễ cúng tổ tiên đã về ăn Tết với con cháu, đốt vàng mã để tiền nhân về cõi âm có thêm tiền vốn đầu năm phù hộ, độ trì cho con cháu làm ăn phát đạt. Ngày nay, tục hóa vàng thường diễn ra vào ngày mùng 4 hoặc mùng 5 Tết.

Ngày khai hạ 

Ngày mùng 6 hoặc mùng 7 Tết là ngày cuối cùng của chuỗi lễ hội Tết. Trong ngày này, người dân ở nông thôn nơi còn giữ tục dựng cây nêu sẽ làm lễ hạ cây nêu.

Lễ hạ nêu, còn gọi là lễ khai hạ, kết thúc dịp Tết Nguyên Đán và bắt đầu bước vào việc làm ăn trong năm mới. Ở các thành phố lớn, sau khi hóa vàng, người dân coi như hết Tết và bắt đầu một năm mới.

Kết luận

Trên đây là những phong tục truyền thống quan trọng trong dịp Tết Nguyên Đán của người Việt Nam. Những phong tục này không chỉ mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc mà còn tạo nên không khí Tết đầm ấm, vui tươi và hạnh phúc cho mọi gia đình. Blackstones kính chúc bạn và gia đình một năm mới An Khang Thịnh Vượng, may mắn, và thành công.

18 Phong tục truyền thống trong dịp Tết ở Việt Nam